สร้างวาสนา

หลักธรรมของนักบริหาร  

---เป็นเวลา  2540  กว่าปีแล้ว  แต่ทุกหลักธรรมยังคงทันสมัยอยู่เสมอ  สามารถนำไปประยุกต์ ใช้เป็นเครื่องดำเนินชีวิตและแนวทางในการบริหารงานได้เป็นอย่างดี  ที่เป็นเช่นนี้  ก็เพราะหลักธรรมดังกล่าว  เป็นความจริง  ที่สามารถพิสูจน์ได้ที่เรียกว่า  “สัจธรรม” ปฏิบัติได้ เห็นผลได้อย่างแท้จริง อยู่ที่เราจะนำหลักธรรมข้อใดมาใช้ให้เหมาะสมกับตัวเรามากที่สุด

---สำหรับนักบริหาร ก็มีหลักธรรมสำหรับยึดถือและปฏิบัติอย่างมากมาย  ซึ่งได้นำเสนอไว้บ้าง  เรื่องที่สำคัญดังต่อไปนี้ 

*พรหมวิหาร  4

---เป็นหลักธรรมของผู้ใหญ่ (ผู้บังคับบัญชา)  ที่ควรถือปฏิบัติเป็นนิตย์ มี 4 ประการ คือ

 

---1.เมตตา          ความรักใคร่  ปราถนาจะให้ผู้อื่นมีความสุข  

---2.กรุณา          ความสงสาร  คิดช่วยเหลือผู้อื่นให้พ้นทุกข์ 

---3.มุทิตา           ความพลอยยินดีเมื่อผู้อื่นได้ดีมีสุข

---4.อุเบกขา        วางตนเป็นกลาง  ไม่ดีใจ  ไม่เสียใจ  เมื่อผู้อื่นถึง  วิบัติ  มีทุกข์

 

*อคติ 4   

---อคติ    การกระทำอันทำให้เสียความเที่ยงธรรม  มี 4 ประการ คือ 

---1.ฉันทาคติ      ลำเอียงเพราะรักใคร่

---2.โทสาคติ       ลำเอียงเพราะโกรธ

---3.โมหาคติ       ลำเอียงเพราะเขลา

---4.ภยาคติ        ลำเอียงเพราะกลัว  

 

---อคติ  4  นี้    ผู้บริหาร/ผู้ใหญ่  ไม่ควรประพฤติเพราะเป็นทางแห่งความเสื่อม

 

*สังคหวัตถุ 4

---เป็นหลักธรรมอันเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวน้ำใจของกันและกันเห็นเหตุให้ตนเอง  และหมู่คณะ  ก้าวไปสู่ความเจริญรุ่งเรือง

 

---1.  ทาน      ให้ปันสิ่งของแก่คนที่ควรให้

---2.  ปิยวาจา      เจรจาด้วยถ้อยคำไพเราะอ่อนหวาน

---3.  อัตถจริยา      ประพฤติในสิ่งที่เป็นประโยชน์

---4.  สมานนัตตตา     วางตนให้เหมาะสมกับฐานะของตน

 

*อิทธิบาท 4 

---เป็นหลักธรรมถือให้เกิดความสำเร็จ 

---1.  ฉันทะ      ความพึงพอใจในงาน

---2.  วิริยะ       ความขยันหมั่นเพียร 

---3.  จิตตะ      ความมีใจฝักใฝ่เอาใจใส่ในงาน 

---4.  วิมังสา    ไตร่ตรองหาเหตุผล 

 

 *ทศพิธราชธรรม  10  ประการ   

 

---เป็นหลักธรรม  สำหรับพระมหากษัตริย์จะพึงถือปฏิบัติมาแต่โบราณกาล  แต่นักบริหาร  เช่น  สรรพสามิต จังหวัด,  สรรพสามิตอำเภอ  ก็น่าจะนำไปอนุโลมถือปฏิบัติได้

---หลักทศพิธราชธรรม  10  ประการ  มีอยู่ดังนี้

---1.ทาน    คือ   การให้, ปัน  ซึ่งอาจเป็นการให้เพื่อบูชาคุณ หรือให้เพื่อเป็นการอนุเคราะห์

---2.ศีล     ได้แก่    การสำรวมกาย,  วาจา,  ใจ ให้เรียบร้อยสะอาดดีงาม

---3.บริจาค  ได้แก่  การให้ทรัพย์สิ่งของเพื่อเป็นการช่วยเหลือความทุกข์ยากเดือดร้อนของผู้อื่น หรือเป็นการเสียสละเพื่อหวังให้ผู้รับได้รับความสุข 

---4.อาชวะ   ได้แก่   ความมีอัธยาศัยซื่อตรง มั่นในความสุจริตธรรม

---5.มัทวะ   ได้แก่    ความมีอัธยาศัยดีงาม,  ละมุนละไม,   อ่อนโยน,  สุภาพ

---6.ตบะ    ได้แก่    การบำเพ็ญเพียรเพื่อขจัดหรือทำลายอกุศลกรรมให้สิ้นสูญ

---7.อโกรธะ  ได้แก่   ความสามารถระงับหรือขจัดเสียได้ซึ่งความโกรธ

---8.อวิหิงสา  ได้แก่   การไม่เบียดเบียนคนอื่น

---9.ขันติ   ได้แก่   ความอดกลั้นไม่ปล่อยกาย,  วาจา,  ใจ  ตามอารมณ์หรือกิเลสที่เกิดมีขึ้นนั้น

---10.อวิโรธนะ   ได้แก่   การธำรงค์รักษาไว้ซึ่งความยุติธรรม

               

*บารมี 6

---เป็นหลักธรรมอันสำคัญ  ที่จะนิยมมาซึ่งความรักใคร่นับถือ  นับว่าเป็นหลักธรรมที่เหมาะมากสำหรับนักบริหารจะพึงยึดถือ

---ปฎิบัติ  มีอยู่  6  ประการ  

---1.ทาน      การให้เป็นสิ่งที่ควรให้

---2.ศีล        การประพฤติในทางที่ชอบ

---3.ขันติ        ความอดทนอดกลั้น 

---4.วิริยะ       ความขยันหมั่นเพียร 

---5.ฌาน       การเพ่งพิจารณาให้เห็นของจริง 

---6.ปรัชญา    ความมีปัญญารอบรู้ 

                 

*ขันติโสรัจจะ 

---เป็นหลักธรรมอันทำให้บุคคลเป็นผู้งาม  (ธรรมทำให้งาม) 

---1.ขันติ  คือ  ความอดทน  มีลักษณะ 3  ประการ  

---1.1  อดใจทนได้ต่อกำลังแห่งความโกรธแค้น ไม่แสดงอาการ กาย  วาจา  ที่ไม่น่ารักออกมา ให้เป็นที่ปรากฏแก่ผู้อื่น

---1.2   อดใจ ทนได้ ต่อความลำบากตรากตรำ หรือความเหน็ดเหนื่อย 

---2.โสรัจจะ  ความสงบเสงี่ยม  ทำจิตใจให้แช่มชื่นไม่ขุนหมอง

                

*ธรรมโลกบาล   

---เป็นหลักธรรมที่ช่วยคุ้มครองโลก หรือมวลมนุษย์ให้อยู่ความร่มเย็นเป็นสุข  มี  2  ประการคือ 

---1.หิริ    ความละอายในตนเอง 

---2.โอตตัปปะ  ความเกรงกลัวต่อทุกข์  และความเสื่อมแล้ว ไม่กระทำความชั่ว

         

*อธิฐานธรรม 4 

---เป็นหลักธรรมที่ควรตั้งไว้ในจิตใจเป็นนิตย์  เพื่อเป็นเครื่องนิยมนำจิตใจให้เกิดความรอบรู้ความจริง รู้จักเสียสละ  และบังเกิดความสงบ  มี  4  ประการ

---1. ปัญญา          ความรู้ในสิ่งที่ควรรู้  รู้ในวิชา

---2.  สัจจะ          ความจริง คือประพฤติสิ่งใดก็ให้ได้จริงไม่ทำอะไรจับจด

---3. จาคะ          สละสิ่งที่เป็นข้าศึกแห่งความจริงใจ คือ สละความเกียจคร้าน  หรือความหวาดกลัวต่อความ  ยุ่งยาก  ลำบาก

---4. อุปสมะ          สงบใจจากสิ่งที่เป็นข้าศึกต่อความสงบ  คือ  ยับยั้งใจมิให้ปั่นป่วนต่อความพอใจ รักใคร่และ ความขัดเคือง  เป็นต้น

             

 *คหบดีธรรม 4  

---เป็นหลักธรรมของผู้ครองเรือนพึงยึดถือปฏิบัติ  มี 4 ประการ คือ

---1.ความหมั่น

---2.ความโอบอ้อมอารี

---3.ความไม่ตื่นเต้น มัวเมาในสมบัติ

---4.ความไม่เศร้าโศกเสียใจเมื่อเกิดภัยวิบัติ

          

*ราชสังคหวัตถุ 4 

---เป็นหลักธรรมอันเป็นเครื่องช่วยในการวางนโยบายบริหารบ้านเมืองให้ดำเนินไปด้วยดี  มี 4  ประการ คือ

---1.ลัสเมธัง    ความเป็นผู้ฉลาดปรีชา ในการพิจารณาถึงผลิตผล อันเกิดขึ้นในแผ่นดิน  แล้วพิจารณาผ่อนผัน จัดเก็บเอาแต่บางส่วนแห่งสิ่งนั้น

---2.ปุริสเมธัง     ความเป็นผู้ฉลาดในการดูคน สามารถเลือกแต่งตั้งบุคคล ให้ดำรงตำแหน่งในความถูกต้องและเหมาะสม

---3.สัมมาปาลัง    การบริหารงานให้ต้องใจประชาชน

---4.วาจาเปยยัง    ความเป็นบุคคล มีวาจาไพเราะ รู้จักผ่อนสั้น ผ่อนยาว ตามเหตุการณ์ ตามฐานะและตามความเป็นธรรม

              

 *สติสัมปชัญญะ  

---เป็นหลักธรรมอันอำนวยประโยชน์ แก่ผู้ประพฤติเป็นอันมาก

---1.สติ   คือ  ความระลึกได้ก่อนทำ  ก่อนบูชา  ก่อนคัด  คนมีสติจะไม่เลินเล่อ  เผลอตน

---2.สัมปชัญญะ  คือ  ความรู้ตัวในเวลากำลังทำ  กำลังพูด  กำลังคิด

               

*อกุศลมูล 3   

---อกุศลมูล  คือ  รากเหง้าของความชั่ว  มี 3 ประการ คือ

---1.โลภะ        ความอยากได้

---2.โทสะ       ความคิดประทุษร้ายเขา

---3.โมหะ        ความหลงไม่รู้จริง

  

 *นิวรณ์ 5  

---นิวรณ์  แปลว่า  ธรรมอันกลั้นจิตใจ ไม่ให้บรรลุความดี  มี  5  ประการ

---1.กามฉันท์          พอใจรักใคร่ในอารมณ์  มีพอใจในรูป เป็นต้น

---2.พยาบาท          ปองร้ายผู้อื่น

---3.ถีนมิทธะ          ความที่จิตใจหดหู่และเคลิบเคลิ้ม

---4.อุธัจจะกุกกุจจะ          ความฟุ้งซ่านและรำคาญ

---5.วิจิกิจฉา          ความลังเลไม่ตกลงใจได้  

---ผู้กำจัดหรือบรรเทานิวรณ์ได้  ย่อมได้นิสงส์  5  ประการคือ  

   

 

---1.ไม่ข้องติด อยู่ในกายตนหรือผู้อื่นจนเกินไป

---2.มีจิตประกอบด้วยเมตตา 

---3.มีจิตอาจหาญในการประพฤติความดี

 

---4.มีความพินิจและความอดทน 

---5.ตัดสินใจในทางดีได้แน่นอนและถูกต้อง 

               

*เวสารัชชกรณะ 5   

---เวสารัชชกรณะ  แปลว่า  ธรรมที่ยังความกล้าหาญให้เกิดขึ้นมี  5  ประการ  คือ

---1.ศรัทธา          เชื่อในสิ่งที่ควรเชื่อ

 

---2.ศีล                ประพฤติกายวาจาเรียบร้อย

---3.พาหุสัจจะ          ความเป็นผู้ศึกษามาก

---4.วิริยารัมภะ          ตั้งใจทำความพากเพียร

---5.ปัญญา          รอบรู้สิ่งที่ควรรู้

              

*อริยทรัพย์ 7

---1.ศรัทธา          เชื่อในสิ่งที่ควรเชื่อ

---2.ศีล          ประพฤติกาย วาจา เรียบร้อย

---3.หิริ          ความละอายต่อบาป ทุจริต

---4.โอตัปปะ          ความสะดุ้งกลัว ต่อบาป ทุจริต

---5.พาหุสัจจะ          ความเป็นคนได้ยิน ได้ฟังมามาก

---6.จาคะ          การให้ปันสิ่งของ แก่คนที่ควรให้

---7.ปัญญา          ความรอบรู้ทั้งสิ่งที่เป็นประโยชน์และสิ่งที่เป็นไท

              

*สัปปุริสธรรม 7  

---เป็นหลักธรรมอันเป็นของคนดี  (ผู้ประพฤติชอบ)  มี  7  ประการ

---1.ธัมมัญญุตา          ความเป็นผู้รู้ว่าเป็นเหตุ

---2.อัตถัญญุตา          ความเป็นผู้รู้จักผล

---3.อัตตัญญุตา          ความเป็นผู้รู้จักตน

---4.มัตตัญญุตา          ความเป็นผู้รู้จักประมาณ

---5.กาลัญญุตา          ความเป็นผู้รู้จัก กาลเวลาอันเหมาะสม

---6.ปุริสัญญุตา          ความเป็นผู้รู้จักสังคม

---7.บุคคลโรปรัชญญุตา          ความเป็นผู้รู้จักคบคน

    

*คุณธรรมของผู้บริหาร 6 

---ผู้บริหาร  นอกจากจะมีคุณวุฒิในทางวิชาการต่าง ๆ แล้ว ยังจำเป็นต้องมีคุณธรรมอีก 6 ประการ

---1.ขมา          มีความอดทนเก่ง

---2.ชาตริยะ          ระวังระไว

---3.อุฎฐานะ          หมั่นขยัน

---4.สังวิภาคะ          เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่

---5.ทยา          เอ็นดู  กรุณา

---6.อิกขนา          หมั่นเอาใจใส่ ตรวจตราหรือติดตาม

                

*ยุติธรรม 5 

---นักบริหารหรือผู้นำ มักจะประสบปัญหาหรือร้องเรียน ขอความเป็นธรรมอยู่เป็นประจำ หลักตัดสินความเพื่อให้เกิดความ “ยุติธรรม”  มี  5  ประการ คือ

---1.สัจจวา          แนะนำด้วยความจริงใจ

---2.บัณฑิตะ          ฉลาดและแนะนำความจริงและความเสื่อม

---3.อสาหะเสนะ          ตัดสินด้วยปัญญาไม่ตัดสินด้วยอารมณ์ผลุนผลัน

---4.เมธาวี   นึกถึงธรรม  (ยุติธรรม)          เป็นใหญ่ไม่เห็นแก่อามิสสินจ้าง

---5.ธัมมัฎฐะ          ไม่ริษยาอาฆาต ไม่ต่อเวร

                 

*ธรรมเครื่องให้ก้าวหน้า 7

---นักบริหารในตำแหน่งต่าง ๆ ย่อมหวังความเจริญก้าวหน้า ได้รับการเลื่อนชั้น เลื่อนตำแหน่งสูงขึ้น พระพุทธองค์ทรงตรัส ธรรมเครื่องเจริญยศ (ความก้าวหน้า)  ไว้ 7 ประการ คือ

---1.อุฎฐานะ          หมั่นขยัน

---2.สติ          มีความเฉลียว

---3.สุจิกัมมะ          การงานสะอาด

---4.สัญญตะ          ระวังดี

---5.นิสัมมการี          ใคร่ครวญพิจารณาแล้วจึงทำ

---6.ธัมมชีวี          เลี้ยงชีพโดยธรรม

---7.อัปปมัตตะ          ไม่ประมาท

               

*ไตรสิกขา  

---เพื่อเป็นการสนับสนุน ให้เกิดความตั้งใจดีและมีมือสะอาด  นักบริหารต้องประกอบตน ไว้ในไตรสิกขา ข้อที่ต้องสำเหนียก  3  ประการ คือ

---1.ศีล

---2.สมาธิ

---3.ปัญญา

---ทั้งนี้เพราะ     ศีล       เป็นเครื่องสนับสนุนให้กาย (มือ) สะอาด

---สมาธิ          เป็นเครื่องสนับสนุนให้ใจสงบ

---ปัญญา          เป็นเครื่องทำให้ใจสว่าง  รู้ถูก  รู้ผิด

             

*พระพุทธโอวาท 3

---นักบริหารที่ทำงานได้ผลดี  เนื่องจากได้  ”ตั้งใจดี”  และ  “มือสะอาด”  พระพุทธองค์ ได้วางแนวไว้ 3 ประการ ดังนี้

---1.เว้นจากทุจริต  การประพฤติชั่ว  ทางกาย  วาจา ใจ

---2.ประกอบสุจริต  ประพฤติชอบ  ทางกาย  วาจา  ใจ

---3.ทำใจของตนให้บริสุทธิ์สะอาด  ไม่โลภ  ไม่โกรธ  ไม่หลง 

     

---การนำหลักธรรมที่ประเสริฐมาปฎิบัติ  ย่อมจักนำความเจริญ  ตลอดจนความสุขกาย  สบายใจ  ให้บังเกิดแก่ผู้ประพฤติทั้งสิ้น  สมดังพุทธสุภาษิตที่ว่า

“ ธัมโม  หเว รักขติ  ธัมมจาริง” 

ธรรมะย่อมคุ้มครองรักษาผู้ประพฤติธรรมฯ

.........................................................................

ขอขอบคุณแหล่งข้อมูล

 รวบรวมโดย...แสงธรรม

(แก้ไขแล้ว ป.)

อัพเดทรอบที่ 6 วันที่ 26 สิงหาคม 2558